Para ağacı, (Pachira aquatica)

Hem dekoratif bir salon unsuru bununla birlikte susuzluğa, ihmallere müthiş dayanıklı bir bitkidir. Uğurlu olduğuna inanılır. Feng Shui felsefesinde mühim yeri vardır. Para ağacı Malvaceae (Ebegümecigiller) familyasından bir bataklık bitkisidir. 77 türü olan Pachira cinsinin P. Aquatica türüdür (bulunduğu yerler sulu olduğundan “aquatica” demişler.). Ana vatanında ve öteki ülkelerde verilen birtakım bölgesel adları şunlar: Para ağacı, huzur çiçeği, Guyana cevizi, Saba fıstığı, Malabar kestanesi, su kestanesi..
Genel özellikleri
15 metre kadar büyüyebilen para ağacı Pachira aquatica ana vatanının vahşi naturel ortamının haricinde o kadar büyüyemez. Bütün yıl yapraklıdır. Birkaç parçadan oluşan büyük yaprakları parlak ve oldukça iridir. Gösterişli ilginç çiçeklerini geceleri açar ve güzel kokuludur. Doğal yaşam alanı genelde bataklıklar olmasına karşın susuzluğa gayet iyi dayanıklılık gösterir. Zehirli değildir. Kışın  -5C dereceye kadar soğuğa belirli şartlar altında dayanabilse de çok dikkatli olmak gerekir. Aşağıda bakım bilgileri arasında bu mevzunun detaylarını okuyabilirsiniz.
  
Salon – büro süs bitkilerinin en yüksek albenisi olanlarından biri para ağacıdır (Pachira aquatica).
Habitat
Para ağacının ana vatanı ABD kıtalarının orta-geçiş yeri ve Güney ABD kıtasının şimal kesimleridir. Tropikal iklim kuşağına aittir. Daha çok pak sulu bataklıklarda, ayrıca nehir kenarlarında ve nehirlerin denizle birleştiği haliç ve koy benzeri alanlarda yetişir.
Neden para ağacı deniyor?
Uğurlu olduğuna, bulunmuş olduğu ev halkına fazlaca para kazandırdığına, sahibini zengin ettiğine inanılıyor. Pachira aquatica (para ağacı) Feng Shui felsefecilerinin kıymet verdiği bitkilerdendir.
Kullanım
1- Salon-yazıhane: İri parlak canlı yeşil renkte yapraklarıyla ve kalın entresan gövdesiyle para ağacı hem dekoratif hem çok kibar olduğundan salonlarda ve ofislerde süs bitkisi olarak kullanılır.
2- Bonzai için uygundur.
3- Bahçe: İklimi müsait yerlerde bahçe dekorasyonunda para ağacı tropikal – yağmur ormanı konsepti amacıyla kullanılır.
4- Gıda: Doğal olarak yetiştiği memleketlerde meyvesi yenir. Sırf çekirdekleri için yetiştiriciliği de yapılmaktadır. Yenilebilir çekirdeklerinin lezzeti pişmemişken yer fıstığına, kavrulunca kestaneye benzetiliyor. Çekirdekleri pişmeden veya kavrulmuş olarak yenildiği şeklinde öğütülüp unundan ekmek yapılabilir. Para ağacının çiçekleri ve yaprakları sebze benzer biçimde pişirilerek yenebilir.
Süs bitkisi olarak kullanımının tarihçesi
1986’da Japonya’da içmekân süs bitkisi olarak yaygınlaşıp uğurluluğuyla ünlü olduktan sonra para ağacı Pachira aquatica tüm Doğu Asya’da popüler olmuş. Tayvan orkidecilikte olduğu şeklinde para ağacı ihracatından da bir hayli gelir elde etmektedir.
Satış şekilleri
Bilinen süs bitkisi satışlarında olduğu benzer biçimde Pachira da saksıda yapraklı olarak ve ayrıca kökleri ve yaprakları yok edilmiş kuru ana gövde-dal olarak da satılır. Bu kuru parçalar güneşli sıcak bir yerde nemli toprakta hızla köklenir ve yapraklanır. Kuru satış daha fazlaca ticari amaçla yetiştiricilik yapanlara yöneliktir.
Para ağacının yetiştirilmesi ve bakımı
Güneşi çok sever. İyi güneş alırsa daha iyi gelişir. Yarı gölgeli yerlerde ve asla güneş alamasa bile kuvvetli gün ışığı pencere önlerinde sorun çıkarmaz. Sadece koyu gölge ve iyi aydınlık olmayan mekanlar para ağacı Pachira’ya uygun değildir. Ana vatanında bataklık bitkisidir diye fazla su sevdiğini düşünmeyin. Saksılarda aşırı sulama kökleri çürütebilir. Kökler temiz hava istiyor. Bunun için suyu süzdürebilirliği harika herhangi bir toprak karışımı gerekiyor. Bir de fazla büyük saksı iyi değildir ki köklere hava ulaşımı zor olmasın.
Dış mekanlara veya kışın oldukca soğuk olan iç mekanlara uyumu
Kışın en fazla -5 derece soğuğa hiç rüzgar almayan kapalı yerlerde katlanabilir. Ya da şayet açıkta ise ‘kısa süreli’ olarak katlanabilir. Kuzeyli rüzgarlara aleni yerlere para ağacı Pachira aquatica dikilmemeli yoksa 0C derecede soğukta bile, soğuğun uzun sürmesi ve rüzgarın sertliğine nazaran çok ciddi zarar görür hatta tamamıyla ölür. Soğukta bütün yapraklarını dökebilir. Akdeniz bölgesi kıyı kesimlerimizde para ağacını bahçe bitkisi olarak imal edebilirsiniz. Yalnız, yazın aşırı sıcak olan yerlerde rüzgar alan bölgelere dikilmemeli. Sıcak ve kuru rüzgarlar biraz sert esince Pachira para ağacının yapraklarını kavurur. Kuytu bölgeler tercih edilmeli. İzmir, İstanbul, Samsun, Trabzon şeklinde kışları fazla soğuk geçmeyen yerlerde kuzeyli rüzgarlardan tam olarak korunmuş, güneyli yönlere bakan duvar diplerine dikebilirsiniz (buralarda kışın don vakası olacağı günlerde hasırla sarmanız icap eder). Yazın aşırı güneşe maruz kalmayacak yarı gölge yarı güneş bir yere dikin. Koyu gölgeyi sevmez.
Toprak ve gübre ihtiyacı
Havadar olması kaydıyla her türlü toprak para ağacına uygundur. Gövdesi uzun ve ağır olduğu için toprağı 1/4 oranında ponza taşı ile karıştırılmalı. Yoksa saksı arasında toprak çok kötü sıkışarak kökleri tamamen havasız bırakır. Aslında hazır süs bitkisi toprağını yarı yarıya ponza taşı ile karıştırırsanız para ağacı Pachira aquatica için en iyi toprağı elde etmiş olursunuz. Toprağına gübre katmayın. Her üç sulamada bir (ya da ayda iki kez) genel amaçlı nebat besininden vermelisiniz (çiçekcoşturan vb markalardan ev süs bitkileri için hazırlanmış olan bitki gıdaları). Kış boyunca ancak 35-40 günde bir verin (açınma tamamıyla durmuşsa hiç vermeyin).
Saksı değişiklik yapma
Her iki yılda bir toprak yenilemesi iyi olur. Kökler oldukca fazlalaşmamışlarsa yeniden aynı saksısına dikin. Saksı büyüklüğü her zaman köklerin zor sığacağı kadar olmalı. Gereğinden büyük saksıda fazla toprakta Pachira’nın kökleri çürür ya da çürümese bile gelişimi pek iyi olmaz.
Sulama
Susuzluğa dayanıklı olsa da yazları Pachira aquatica para ağacınızın toprağını uzun vakit susuz bırakmayın. Susuzluk yapraklarının dökülmesine sebebiyet verebiliyor. Toprak fazlaca hafif kurudukça vakit kaybetmeden tekrar sulayın. Serin mevsimlerde toprağı kaydadeğer bir kuruma gösterdikçe sulayın.
Hava nemliliği ihtiyacı
Pachira aquatica bitkisine ev ortamlarının hava nemliliği ehil. Dış mekanlarda ise deniz tesirinde olan bölgelerde sıkıntı yok. Yıkanmayı, ıslatılmayı sever. Sıcak günlerde sık sık yapraklarını yıkayın. Havası oldukca kuru olan memleketlerde (Mardin gibi) yaz sıcaklarında kesinlikle havayı nemlendirme yöntemlerine başvurun.
Budama
Dallarını dilediğiniz kadar kısaltabilirsiniz. Kesin gerekli değil ama budanarak kısaltılmış bir dalda bir yaprak bulunsa iyi olur. Budarken dalı keseceğiniz yer bir filizlenme noktasının 2cm kadar yukarısı olmalı. Budama tarihi olarak ilkbahar başını tercih etmeniz tavsiye edilir. Eğer para ağacınızı yetiştirdiğiniz yer yaz – kış sürekli gelişmesine elverişli ise budamayı yılın herhangi bir zamanında yapabilirsiniz.
Pachira aquatica – para ağacı nasıl çoğaltılır?
Yeni bir dalını kesip direkt toprağa dikeceksiniz. Yan bir dal veya tepe çeliği, 15-20cm boyunda ve sadece bir yada iki yapraklı olacak. Çelikle para ağacı çoğaltmanın en iyi zaman bahar ortası – yaz başı arası dönemdir. Saksıyı günde beş saat şeklinde iyi güneş alan bir yerde tutmalısınız. Güneşin ısıtıcılığı ve güçlü ışık sayesinde çabuk köklenir. Yaz ortasında güneş ve sıcak hava bir araya gelince iyi olmaz: bu durumda güneşin pencere tülü şeklinde şeylerle filtrelenmesi icap eder. Diktiğiniz Pachira para ağacı dalı yapraklansa bile köklenmiş olduğu için güvenli olmayın. Güçlü bir gelişim olunca yeterince güçlü köklenme olmuş anlamına gelir.
Tohumlarından artırmak da olası. Sadece para ağacı tohumlarını bulmak zor. Bulabilirseniz tohumlar gayet kolay çimlenip mini fidanları süratle büyür.
Olası problemleri
Bit, parazit, hastalıklanma benzer biçimde sorunlar görülmese de yanlış toprak ve havasız ışıksız yerlerde tutmak para ağacında birçok esenlik sorunlarına yol açacaktır.
Uzun süre sevmediği yerde durması, kışın fazla üşümesi şeklinde sorunlarda para ağıcı Pachira aquatica bütün yapraklarını döker. Şartlar düzeldiğinde yeniden yeşerir. Uzun zaman açınma göstermeyip yaprakları güzelliğini kaybetmişse yaprakları saplarının dibinden kati. Bu sayede yeni yapraklar çıkarır. Ama elbette ortamın şartları pachira para ağacının inkişaf göstermesine müsait ise.
Yapraklarda sararma ve bozulmalar
Yapraklarda sararmalar hızlı inkişaf olmadığı zamanlar sulamayı gereksiz yere sık sık yapmaktan ve nebat besinini de bilinçsizce kucak dolusu vermekten kaynaklanır. Para ağacı özellikle pek havadar olmayan yerlerde fazlaca nazlıdır. Her şeyin ölçüsüne dikkat etmek zorundasınız. En eski yapraklarının sararıp dökülmesi ise normaldir bunun bir problem bulunduğunu düşünmeyin.
Eğer para ağacınızın yapraklarının en uç, kenar yerlerinde kuruma oluyorsa ya az sulamadan veya oldukça sıcak yada fazlaca soğuk günlerde ev içi hava cereyanından olmuştur. Yaprakların genelinde deformasyona uğramış, kahverengi noktalar veya sararma oluyorsa aşırı sulamanız yüzündendir ve ayrıca köklerde sorun olduğunu gösterir. Toprağı değiştirmelisiniz: Ponza taşı ile karıştırılmış yeni toprağa dikin. Yapraklardaki problemlere topraktaki element, mineral eksikliği de yol açar. Bitki besini yukarda açıklanmış olduğu benzer biçimde ne olursa olsun verilmeli. Azot ağırlıklı (şu demek oluyor ki yaprak amaçlı) nebat besini kesinlikle tavsiye edilmez. Genel amaçlı bitki besini ister. Orkide özel besini de uygundur.